Biblioteka Narodowa opublikowała raport „Stan czytelnictwa w Polsce w 2022 roku”. Kto najczęściej sięga po książki? Czy procent czytających Polek i Polaków znacząco się zmniejszył lub zwiększył w porównaniu z poprzednim rokiem? Po jakie gatunki Polki i Polacy sięgają najchętniej, czyje książki lubią czytać najbardziej? Sprawdźcie, jak na te pytania odpowiada raport Biblioteki Narodowej!

Co trzeci Polak czyta książki – czytelnictwo na niezmiennie niskim poziomie

Raport został sporządzony na podstawie odpowiedzi 1996 osób, badanie przeprowadzono jesienią 2022 roku. Jedno z pytań, które usłyszeli ankietowani, brzmiało: „Czy w ciągu minionych 12 miesięcy przeczytałeś/-aś książkę?”. Pytanie również uszczegółowiono – według liczby przeczytanych publikacji. Przeczytanie co najmniej jednej książki (papierowej lub cyfrowej) zadeklarowało 34% osób powyżej 15. roku życia. Jak zaznaczają autorzy raportu, to dokładnie taki sam wynik, jaki uzyskano o tej samej porze roku (jesienią) 12 miesięcy wcześniej. Warto dodać, że poza rokiem 2020 – gdy po książkę sięgnęło aż 42% respondentów – stan czytelnictwa w Polsce „nie zmienia się w sposób istotny statystycznie od 2015 roku”. Chwilowe zwiększenie liczby Polaków czytelników w pierwszym roku pandemii było więc najprawdopodobniej spowodowane tym, że w czasie obostrzeń, pracy zdalnej, pozamykanych sklepów czy siłowni czytanie pozostawało jedną z niewielu łatwo dostępnych aktywności – dlatego Polki i Polacy sięgali po książki chętniej.

Jest jednak jedna grupa czytelników i czytelniczek, która sięga po książki chętniej niż przed rokiem – to osoby w wieku 12–15 lat. Aż 72% osób w tym wieku przeczytało w zeszłym roku co najmniej jedną książkę, co oznacza powrót do danych z czasów pandemii. W poprzednim roku (a dokładniej rzecz ujmując, w listopadzie roku 2021 i w marcu roku 2022, ponieważ poprzedni raport Biblioteki Narodowej przedstawia dane z dwóch edycji badania) ten odsetek wśród czytających nastolatków wynosił jedynie 60%, więc wzrost jest wyraźnie zauważalny. Co więcej, 18% nastoletnich czytelników sięgnęło w zeszłym roku po 7 lub więcej książek (w roku 2021 – 13%). Liczba starszych intensywnie czytających Polek i Polaków pozostała bez zmian – wynosi ona 7%.

Kim jesteś, czytelniku? Czytelniczką

Kobiety nadal czytają dużo więcej niż mężczyźni. W roku 2022 co najmniej jedną książkę przeczytało 42% kobiet i 26% mężczyzn – rok wcześniej czytających wśród obu płci było więcej: 46% kobiet i 28% mężczyzn. Autorzy raportu wskazują, że ta wyraźna różnica między czytającymi Polkami i Polakami wynika z przeciętnej liczby lat spędzonych na zdobywaniu wykształcenia (zwłaszcza humanistycznego) oraz z „genderowego wymiaru wzorców socjalizacji do czytania”, z których wynikać może, że czytanie jest „niemęskie”.

A jak sprawa wygląda z wiekiem? Im ktoś młodszy, tym chętniej czyta. 72% wspomnianych wyżej nastolatków (15–18 lat) przeczytało w zeszłym roku choć jedną książkę, zrobiło tak też 34% osób powyżej 15. roku życia. Najmniej liczna jest tu liczba osób po siedemdziesiątce. Jak dodają autorzy raportu, w tej grupie jest też najniższy odsetek osób z dyplomem wyższej uczelni – wynosi on 8%.

Jeśli chodzi o wykształcenie – czyta 58% absolwentów szkół wyższych i 14% osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym – w raporcie za rok 2021 statystyki te wyglądały nieco lepiej – czytało 63% osób z wykształceniem wyższym i 16% z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Najwięcej czytelników i czytelniczek jest w wielkich miastach, a najmniej – na wsiach i w małych miasteczkach. Co ciekawe, w miastach liczących od 20 do 50 tysięcy mieszkańców podstawowy wskaźnik czytelnictwa jest na tym samym poziomie, co w miastach co najmniej dwustutysięcznych.   

Czytanie a poczucie bezpieczeństwa materialnego i źródła czytanych książek

To, ile książek dana osoba czyta, zależy również od poziomu poczucia bezpieczeństwa materialnego. 56% osób z grupy, która odpowiedziała, że „starcza mi na wszystko i jeszcze oszczędzam na przyszłość” (poprzednie dane z marca 2022 roku wskazują na 64%), czyta książki, 44% osób, którym „starcza na wszystko bez wyrzeczeń, ale nie oszczędzają”, również jest w grupie czytelników (w marcu 2022 – 48%). Wśród osób, które „pieniędzy mają niewiele, ledwo starczy na jedzenie”, po lekturę sięga zaledwie 5% (w marcu 2022 – 17%).

Skąd czytający Polacy biorą książki? Większość je kupuje – na zakupy wskazuje 36% respondentów (39% w poprzednim raporcie), książki dostajemy również w prezencie – 32% odpowiedzi (31% w poprzednim raporcie), lub korzystamy z prywatnego księgozbioru – 20% (tak samo jak w poprzednim raporcie). Bardzo duże znaczenie mają też pożyczenia od znajomych, rodziny – stanowią one źródło naszych lektur w 37% (32% w marcu 2022). Co ciekawe, biblioteki wskazywane są jako źródło lektur najrzadziej – wymieniło je 20% ankietowanych, podobnie jak we wcześniejszym raporcie.

Czytanie książek a używanie smartfona, komputera, tabletu

Z raportu Biblioteki Narodowej dotyczącego stanu czytelnictwa w 2022 roku wynika również, że ci, którzy więcej czytają, częściej też korzystają z urządzeń elektronicznych: smartfonów, komputerów i tabletów. Ci, którzy spędzają przed ekranami co najmniej 8 godzin dziennie, w 61% przypadków przeczytali również co najmniej jedną książkę w ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie. Dla porównania: tylko 13% czytelników jest w grupie, która w ogóle z tych urządzeń nie korzysta.

Czytanie książek i innych tekstów. Audiobooki a podcasty

Osoby biorące udział w ankiecie zapytano nie tylko o czytanie tekstów, ale i o „wybrane praktyki uczestnictwa w kulturze w 2022 roku”. Co ciekawe, aż 86% osób czyta w internecie teksty bez związków z kształceniem lub pracą, a 66% – teksty na użytek kształcenia lub pracy. 80% osób słucha muzyki z urządzenia cyfrowego, a 53% gra w gry komputerowe. 78% Polek i Polaków ogląda filmy i seriale na urządzeniach cyfrowych, a 62% – ogląda programy sportowe.

Warto dodać, że 8% osób słucha audiobooków, a zdecydowanie więcej – 29% – podcastów (w poprzedniej edycji raportu dane te wynosiły 7 i 30%). Z czego może wynikać ta różnica? Fakt, że podcasty wygrywają z audiobookami w każdej grupie wiekowej? Autorzy raportu wskazują na to, że podcasty przypominają bardziej radio niż książki, a to wiele osób może zachęcać. Słuchanie podcastów jest też bardziej egalitarną praktyką niż czytanie. Nie jest zdeterminowane przez płeć respondentów i znacznie mniejszy wpływ na nie mają: wykształcenie, wiek, miejsce zamieszkania.

Ulubione gatunki literackie i ulubieni autorzy polskich czytelników

Ulubione gatunki literackie Polek i Polaków od lat się nie zmieniają. 32% czytelników i czytelniczek (w poprzednim raporcie – 29%) sięga po literaturę kryminalną, sensacyjną, thriller, thriller psychologiczny, powieść detektywistyczną. Na drugim miejscu znajduje się literatura obyczajowa, popularna, romanse, powieść erotyczna – 22% (21% w roku poprzednim). Chętnie sięgamy również po non-fiction: biografie, autobiografie, wspomnienia, wywiady, publicystykę XX w. – 17% (16% w poprzedniej edycji raportu).

Od czterech lat najpopularniejszy polski autor pozostaje jeden i ten sam – jest nim Remigiusz Mróz. I choć ogólnie po książki z kanonu lektur sięgamy raczej niechętnie – robi tak 2% wszystkich czytelników i czytelniczek – to drugie miejsce na podium zajął Henryk Sienkiewicz. W top 3 znalazła się również J.K. Rowling. Kolejne pozycje w pierwszej dziesiątce ulubionych autorów Polaków zajęli: Adam Mickiewicz, Nicholas Sparks, Harlan Coben, Jo Nesbø, Stephen King, Aleksander Kamiński, Katarzyna Bonda. W zeszłym roku zestawienie przedstawiało się następująco (od 1. do 10. miejsca): Remigiusz Mróz, Harlan Coben, Olga Tokarczuk, Joseph Murphy, Magda Knedler, Stanisław Lem, Katarzyna Bonda, Stephen King, Katarzyna Grochola, Henryk Sienkiewicz.

Źródło: Biblioteka Narodowa i lubimyczytac.pl